در روزهای گذشته مقامات تاجیکستان از دستگیری تعداد زیادی به اتهام عضویت در سازمان اخوان المسلمین خبر دادند. «یوسف رحمان احمدزاد»، دادستان کل تاجیکستان، در همین خصوص گفته است که تعداد افراد بازداشت شده برای عضویت در سازمان "اخوان المسلمین" در این کشور " ۱۱۳" نفر است. با توجه به اینکه اخوان‌المسلمین حضور پررنگ وسازمان یافته‌ای در تاجیکستان ندارد، این اتهام زنی‌های اخیر با اهداف چندگانه دیگری صورت میگیرد.

احزاب اسلامی تاجیکستان

دوحزب «احیای اسلامی» یا «PIVT و «نهضت اسلامی» به عنوان مهمترین جریانات اسلامی در تاجیکستان فعالیت داشته اند .این دو حزب پس از جنگهای داخلی طی دوره کوتاهی در چارچوب قانون اساسی رقابت نمودند اما به صورت کلی از صحنه سیاسی تاجیکستان حذف شدند. در کنار هویت اسلامی، دوهویت  ملی گرایی و کمونیسم پس از استقلال تاجیکستان در سرنوشت این کشور نقش داشتند.

با حمایت مسکو از« رحمان نبی اف،» رهبر پیشین حزب کمونیست در سال 1991 طی انتخابات، خشم و اعتراضات مردمی گسترش یافت. دولت نبی اف برای راضی کردن ملی گرایان و اسلام گرایان چند نفر از ورزای خودرا از بین این دو جریان انتخاب کرد که باعث خشم کمونیستها شد. این نزاعها به دوره امامعلی رحمان نیز تسری پیدا کرد.

رحمان برای حل مساله ، با ارائه تصویری منفی از اسلام گراها ، آنها را عامل ناامنی اعلام کرد. با این حال با میانجی‌گری های جمهوری اسلامی، "توافق‌نامه تهران" بین  عبدالله نوری، رئیس حزب نهضت اسلامی تاجیکستان و امامعلی رحمان‌ امضا شد که مبنایی برای توافق بعدی مسکو شد.گسترش فعالیت احزاب اسلام گرا در دوره پساشوروی، باعث شده بود تا برخی از چهره های مشهور به مناصب سیاسی رده عالی رتبه دست پیدا کنند به عنوان نمونه « اکبر توره‌جانزاده» از رهبران مخالفین اسلامی که  در زمان جنگهای داخلی نیز حضور داشت ، پس از توافقنامه صلح در سال ۱۹۹۷ به مقام معاون نخست‌وزیری رسید.

اما رحمان این بار با سیاست بلند مدتی سعی در حذف تدریجی احزاب اسلام گرا گرفت. درسال 2006 دادگاه عالی تاجیکستان، اخوان المسلمین را که فعالیت چندانی در تاجیکستان نداشت، سازمان تروریستی و افراطی شناسایی و فعالیت آنرا ممنوع اعلام کرد. دادستان کل تاجیکستان هدف این سازمان را "سرنگون کردن حاکمیت دولتی با راه زور و برقرار کردن دولت اسلامی"خواند.  این قانون مبنایی برای حذف دو جریان اصلی اسلام گرای تاجیکستان شد زیرا آنها را متهم به دیدار  وارتباط با رهبران و افراد اخوان المسلمین می نمود.

درسپتامبر 2014 «عبدالحلیم نظرزاد»  معاون وزیر  دفاع و 13نفر از اعضای حزب احیای اسلامی متهم به کودتا و دستگیر شدند. فعالیت این حزب در این سال ممنوع اعلام شد. همچنین دادگاه عالی تاجیکستان درسال 2015 «نهضت اسلامی» رابه فعالیتهای تروریستی اسلامی و دست داشتن در ناآرامی‌های شهر «خاروغ» مرکز استان بدخشان، متهم و آنرا منحل نمود.

از نظر دوشنبه این حزب پوشش اصلی اخوان المسلمین است. این پروپاگندای دولت با حمایت رسانه‌هایی سعودی انجام میشود و دولت‌های منطقه نظیر جمهوری اسلامی ایران و ترکیه را نیز متهم به تقویت جریان اخوانی در تاجیکستان می کند.

سیاست دوگانه تاجیکستان

تاجیکستان با هفت میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی فقیرترین کشور جمهوری های تازه استقلال یافته شوروی سابق است. پیوند فقر و چندپارگی هویتی بستری را فراهم نموده تا گروههای سلفی تکفیری اعضای خود را ازبین  جوانان تاجیک انتخاب کنند.

با وجودی که اکثریت مردم تاجیکستان دین  حنفی دارند، نفوذ سلفی گری در این کشور علاوه بر ناهمخوانی با فرهنگ موجود ، مشکلات تاجیکستان را وارد مرحله جدیدی نموده است. آبان ماه گذشته رسانه های این کشور از حمله 20 عضو داعش به یک پاسگاه مرزی تاجیکستان به نام «عشق آباد» خبر دادند. اگرچه این حمله مشکوک  و ساختگی نیز به نظر میرسید اما به دلیل نزدیکی تاجیکستان به افغانستان همچنان احتمال سرایت این گروها به این کشور وجود دارد.

تاجیکستان طی سالهای اخیر سیاست دو گانه ای نسبت به گروههای اسلامی در پیش گرفته است. طبق اسنادی که  قبلا ویکی لیکس منتشر نمود ،طي سالهاي 2011- 2012 ميلادي ديپلماتهاي عربستان، مبلغان مذهبي وهابي را در تاجيكستان با هدف مقابله با نفوذ سایر کشورها نظیر فعال نموده اند. عربستان و امارات از فقر تاجیکستان و تمایل دوشنبه به تحول اقتصادی به عنوان بستری برای نفوذ ایدئولوژیک خود استفاده میکنند. سعودیها از سال  ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۷ میلادی ۱۶۰٫۲ میلیون دلار در اقتصاد تاجیکستان سرمایه گذاری کرده اند.

همچنین سال گذشته مجمع اقتصادی مشترکی بین دو کشور در ولایت سغد تاجیکستان برگزار شد. از سویی دیگر، اواخر آذر در ابوظبی سومین اجلاس كمیسیون بین دولتی همكاری امارات و تاجیکستان برگزارشد. دراین اجلاس صندوق سرمایه گذاری مشترکی برای همکاری در حوزه های انرژی برق آبی، صنعت، معدن، حمل و نقل، كشاورزی تاسیس شد. امارات همچنین توافقاتی برای جذب نیروی كار از تاجیكستان انجام داد.

آسیب‌های رویکرد دوشنبه

با توجه به مسائل فوق دوشنبه از طریق اهرمهای اقتصادی عربستان و امارات در حال تغییر، گروهای سیاسی- مذهبی در تاجیکستان است. با توجه به سابقه رقابت سیاسی بین امام علی رحمان با گروههای سنتتی مذهبی ، او معتقد است سلفی وارداتی خطر کمتری از گروههای پیشین دارد زیرا حداقل به دنبال مناصب سیاسی نخوهند بود.

اما این اقدام دوشنبه میتواند تاجیکستان را به سرنوشتی شبیه افغانستان تبدیل کند. زیرا تجربه نشان داده گروههای سلفی همواره تلاش خود را بر تشکیل امارت اسلامی قرار میدهند . از سوی دیگر روسیه بزرگترین پایگاه نظامی خارجی خود را در تاجیکستان تاسیس نموده که یکی از ماموریتهای آن جلوگیری از نفوذ تروریسم به مرزهای روسیه است.

این اقدام تاجیکستان باعث آسیب به روابط مسکو و دوشنبه میشود. این در حالی است که کشورهای نظیر ایران و مسکو نقش زیادی در پایان جنگ داخلی تاجیکستان ایفا کردند. در بین بازداشت شدگان اخیرتاجیکستان،استادان دانشگاه‌ها، روحانیان و نزدیکان شخصیت‌های معروف دینی نظیرتوره‌جانزاده‌ قرار داردکه مقامات امنیتی تاجیکستان آنها را به همکاری با اخوان المسلمین متهم میکنند. سال 95 نیز پنج نفر امام خطیب مساجد«کانی بادام » به اتهام همکاری با اخوان المسلمین بازداشت و به شش سال جبس محکوم شدند.

بازداشتهای اخیر و انتساب آنها به اخوان المسلمین باعث آسیب جدی به روابط تاجیکستان با آنکارا نیز می شود. روابط اقتصادی  وسیاسی دو کشور طی سالهای اخیر افزایش یافته است که این روابط  با نفوذ منفی عربستان و امارات درتاجیکستان تحت الشعاع قرار گرفته است.

چرخش نامتوازن دوشنبه به سمت عربستان و امارات منجر به منافع اقتصادی گذرا و آسیب به منافع استراتژیک دوشنبه می شود. عربستان و امارات در رقابت با ترکیه و ایران به دنبال تغییر بافت گروههای فعال مذهبی تاجیکستان هستند. بنابراین باتوجه  به زمینه درگیری داخلی  و بازداشت ها و سرکوبهای اخیر از یک طرف و  ناامنی درنزدیک مرزهای این کشور ، نفوذ سلفی های عربستان میتواند به عنوان پلی برای ورود گروههای تکفیری شمال افغانستان به داخل تاجیکستان شود.